Πώς το Ιράν μετατράπηκε από στρατηγικό σύμμαχο του Ισραήλ σε αντίπαλο;
Ο Νετανιάχου δήλωσε ότι οι στρατιωτικές επιθέσεις του Ισραήλ θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αλλαγή καθεστώτος στην Τεχεράνη. “Είναι ο ιρανικός λαός που θα αποφασίσει τώρα αν θέλει να εξεγερθεί … και το καθεστώς είναι πολύ αδύναμο”, πρόσθεσε, υποστηρίζοντας ότι “το 80% του ιρανικού λαού θέλει να ανατρέψει την ηγεσία της χώρας”.
Οι δηλώσεις του Νετανιάχου δεν γίνονται στο κενό, αλλά αντανακλούν μια βαθιά αλλαγή στη φύση της σχέσης μεταξύ Τελ Αβίβ και Τεχεράνης, η οποία ξεκίνησε με την πτώση του Σάχη και την ίδρυση της Ισλαμικής Δημοκρατίας. Για να κατανοήσουμε τις διαστάσεις αυτής της κλιμάκωσης, είναι απαραίτητο να πάμε πίσω στην αρχή: Όταν το Ιράν ήταν στρατηγικός σύμμαχος του εβραϊκού κράτους, πριν η μεταξύ τους προσέγγιση μετατραπεί σε ανοιχτή περιφερειακή σύγκρουση.
Την εποχή της βασιλείας του Σάχη: Στρατηγική συμμαχία και ευρεία συνεργασία
Από το 1925 μέχρι την ανατροπή του Σάχη Μοχάμαντ Ρεζά Παχλαβί κατά την επανάσταση του 1979, η σχέση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ χαρακτηριζόταν από μεγάλη εγγύτητα παρά από εχθρότητα. Παρά την ψήφο του Ιράν το 1947 κατά του διαμελισμού της Παλαιστίνης στα Ηνωμένα Έθνη, το 1949, υπό την ηγεσία του Παχλαβί, έγινε η δεύτερη χώρα με μουσουλμανική πλειοψηφία – μετά την Τουρκία – που αναγνώρισε επίσημα το Ισραήλ.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Οι διμερείς σχέσεις αναπτύχθηκαν σημαντικά τη δεκαετία του 1970, με ανταλλαγή πρεσβευτών και το Τελ Αβίβ να ανοίγει φυσική πρεσβεία στην Τεχεράνη.
Το Ιράν έγινε ένας από τους σημαντικότερους προμηθευτές πετρελαίου του εβραϊκού κράτους και δημιουργήθηκε ένας κοινός αγωγός για τη μεταφορά πετρελαίου από το Ιράν μέσω του Ισραήλ στην Ευρώπη.
Το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών άνθισε και ισραηλινές κατασκευαστικές εταιρείες και μηχανικοί συνεργάστηκαν σε έργα εντός του Ιράν. Η ισραηλινή αεροπορική εταιρεία El Al εκτελούσε απευθείας πτήσεις μεταξύ Τελ Αβίβ και Τεχεράνης.
Στον στρατιωτικό τομέα, οι δύο χώρες συνεργάστηκαν σε μυστικά προγράμματα, όπως το σχέδιο Flower μεταξύ 1977 και 1979 για την ανάπτυξη κοινών πυραύλων, και οι σχέσεις ασφαλείας γνώρισαν ένα πρωτοφανές επίπεδο συντονισμού.
Μετά την Ισλαμική Επανάσταση
Με τη νίκη της Ισλαμικής Επανάστασης στο Ιράν το 1979, με επικεφαλής τον ανώτατο ηγέτη Ρουχολάχ Χομεϊνί, το τοπίο άλλαξε ριζικά, αν και ορισμένες αναφορές ανέφεραν ότι οι έμμεσες σχέσεις συνεχίστηκαν και μετά την επανάσταση για περιορισμένο χρονικό διάστημα, με το Ισραήλ να πουλά όπλα αξίας 75 εκατομμυρίων δολαρίων στο Ιράν στο πλαίσιο της επιχείρησης Seashell το 1981.
Το Ινστιτούτο Στρατηγικών Μελετών Jaffee εκτίμησε ότι ο όγκος των ισραηλινών πωλήσεων όπλων στο Ιράν μεταξύ 1981 και 1983 ανήλθε σε περίπου 500 εκατομμύρια δολάρια, σε μια εποχή που ο πόλεμος Ιράν-Ιράκ βρισκόταν στο αποκορύφωμά του.
Ωστόσο, το Ιράν διέκοψε πλήρως τις διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις με το Ισραήλ, έκλεισε την ισραηλινή πρεσβεία στην Τεχεράνη και την παρέδωσε στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (ΟΑΠ). Ξεκίνησε μια περίοδος ανοιχτής εχθρότητας, με το Ιράν να αρνείται να δεχθεί ισραηλινά διαβατήρια.
Έκτοτε, το Ιράν δεν αναγνωρίζει τη νομιμότητα του εβραϊκού κράτους, ενώ το Τελ Αβίβ έχει χαρακτηρίσει τον χθεσινό σύμμαχο ως μία από τις σοβαρότερες απειλές για τη σταθερότητα της Μέσης Ανατολής. Τον Δεκέμβριο του 2000, ο Ιρανός ηγέτης Αλί Χαμενεΐ περιέγραψε το Ισραήλ ως “καρκινικό όγκο που πρέπει να απομακρυνθεί από την περιοχή”.
Η σχέση εξελίχθηκε από πολιτική εχθρότητα σε σκιώδη πόλεμο, καθώς το Ιράν υποστήριξε τον λεγόμενο”άξονα της αντίστασης”, ο οποίος περιλαμβάνει ένοπλα κινήματα στον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη που θεωρούν το Ισραήλ ως μείζονα εχθρό. Από την πλευρά του, το Τελ Αβίβ εργάστηκε για την αποδυνάμωση της επιρροής του Ιράν στην περιοχή, ιδίως με τη στοχοποίηση των πυρηνικών και στρατιωτικών του εγκαταστάσεων.
Το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα αποτέλεσε ένα από τα κύρια σημεία εστίασης αυτής της κλιμάκωσης. Ενώ η Τεχεράνη διαβεβαιώνει ότι το πρόγραμμά της είναι ειρηνικό, το Τελ Αβίβ αρνείται να της επιτρέψει να αναπτύξει πυρηνικές ικανότητες και οι ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις έχουν υποστεί επιθέσεις που αποδίδονται άμεσα ή έμμεσα στο Ισραήλ. Ορισμένοι Ιρανοί πυρηνικοί επιστήμονες έχουν δολοφονηθεί σε επιχειρήσεις που αποδίδονται στη Μοσάντ.
Με την πάροδο των ετών, η αντιπαράθεση μεταξύ των δύο πλευρών πήρε έμμεσο χαρακτήρα μέσω πληρεξουσίων ή πληρεξουσίων χτυπημάτων, μέχρι τον Απρίλιο του 2024, όταν το Ιράν εκτόξευσε πυραύλους και μη επανδρωμένα αεροσκάφη απευθείας προς το έδαφος του εβραϊκού κράτους, ως απάντηση σε ισραηλινή επιδρομή στο προξενείο του στη Δαμασκό όπου σκοτώθηκαν αξιωματικοί της Φρουράς της Επανάστασης. Το Ισραήλ απάντησε με άμεση επίθεση σε τοποθεσίες στην επαρχία Ισφαχάν.
Η στρατιωτική αντιπαράθεση αποτέλεσε το αποκορύφωμα μιας μακράς πορείας έμμεσων συγκρούσεων μεταξύ των δύο χωρών, αλλά ένα νέο κεφάλαιο άρχισε πραγματικά την Παρασκευή, 13 Ιουνίου 2025, όταν το εβραϊκό κράτος εξαπέλυσε ευρείας κλίμακας αεροπορική επίθεση στην πρωτεύουσα Τεχεράνη. Το Ιράν απάντησε με άμεσα πλήγματα που προκάλεσαν πρωτοφανείς καταστροφές στο εσωτερικό του Ισραήλ, σε μια κλιμάκωση που άνοιξε διάπλατα την πόρτα της αντιπαράθεσης, εν μέσω μεγάλων ερωτημάτων για την έκταση της συνέχισής της και τις ευρύτερες επιπτώσεις της στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της περιοχής.
Content Original Link:
" target="_blank">
