Πάπας Φραγκίσκος: Για έναν Χριστιανισμό της αγάπης
Ο Πάπας Φραγκίσκος (κατά κόσμον Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο) αφήνει μια πολύ σημαντική πνευματική παρακαταθήκη, επικεντρωμένη γύρω από την απλότητα και τη χαρά του χριστιανικού μηνύματος της αγάπης. Κατά την εκλογή του το 2013, είχε μία σειρά από πρωτοφανείς ιδιότητες: υπήρξε ο πρώτος Πάπας με καταγωγή από την Αμερική και από το νότιο ημισφαίριο και ο πρώτος προερχόμενος από το τάγμα των Ιησουιτών.
Πολύ ιδιαίτερη ήταν, εξάλλου, η επιλογή του ονόματος «Φραγκίσκος» από τον άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης (1182-1226), ο οποίος είχε επιμείνει στην εκούσια πτωχεία κατά την ίδρυση του μοναστικού τάγματος των Φραγκισκανών.
Αυτός ο σπάνιος συνδυασμός ιδιοτήτων είχε τη σημασία του για ένα είδος επαναπροσδιορισμού του παπικού θεσμού. Δόθηκε μεγαλύτερη σημασία στον «παγκόσμιο νότο», όπου θεωρείται ότι θα κριθεί το μέλλον της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας συγκριτικά περισσότερο από ό,τι στη σταδιακά αποχριστιανισμένη Ευρώπη. Προβλήθηκε η εικόνα ενός παπικού θεσμού, ο οποίος δεν προβάλλει το κύρος του μέσω της εξουσίας, της υψηλής αισθητικής, της πολυτέλειας ή της γνωστικής αυθεντίας, αλλά είναι ευαίσθητος προς τα αιτήματα των πιο αδύναμων και αποκλεισμένων.
Ο συνδετικός ιστός, ωστόσο, υπήρξε ο αυθόρμητος χαρακτήρας του ίδιου του Πάπα Φραγκίσκου, ο οποίος ήταν πειστικός ότι είχε ως κύριο κίνητρο την αναζήτηση της κοινωνικότητας και της ανεπιτήδευτης απλότητας στις συναναστροφές και στην ποιμαντική πρακτική του, επιμένοντας στην αγάπη ως το πλέον ουσιώδες της χριστιανικής πίστης.
Ο Πάπας Φραγκίσκος υπήρξε ο τρίτος σε μια σειρά από μεγάλους Πάπες, οι οποίοι δεν προήλθαν από την Ιταλία, δείχνοντας μια αποκαλυπτική διαλεκτική του παπικού θεσμού (αν και η οικογένεια του Φραγκίσκου ήταν μετανάστες από την Ιταλία, για να αποφύγουν το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι). Ο Πολωνός Ιωάννης Παύλος Β΄ (Κάρολος Βοϊτίουα, 1978-2005) είχε επιμείνει στη χριστιανική καταγωγή του νεωτερικού ιδεώδους της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και των δικαιωμάτων σε μια πάλη εναντίον του ολοκληρωτισμού.
O Γερμανός Βενέδικτος ΙΣΤ΄ (Γιόζεφ Ράτσινγκερ, 2005-2013) υπήρξε ένας μεγάλος θεωρητικός στοχαστής, ο οποίος τόνισε τη σημασία της ευρωπαϊκής σύνθεσης ελληνικής φιλοσοφίας, λατινικών θεσμών και χριστιανικής θρησκείας έναντι της επικράτησης ενός μεταμοντέρνου σχετικισμού, τον οποίο θεωρούσε ως υπονομευτικό για την πολιτισμική ταυτότητα της Δύσης.
Με τον Πάπα Φραγκίσκο η έμφαση δόθηκε στην πρακτική ποιμαντική έναντι της θεωρίας, στα προβλήματα του παγκόσμιου νότου και ανατολής και σε έναν εναγκαλισμό προοδευτικών αιτημάτων, κατά κανόνα όχι μέσα από ιδεολογικές διακηρύξεις και αλλαγές του περιεχομένου της πίστης, αλλά μέσα από μία ενθάρρυνση του ποιμαντικού πλουραλισμού ή και αυτοσχεδιασμού στις τοπικές κοινότητες.
Σε αντίστιξη προς τον Πάπα Βενέδικτο, ο Πάπας Φραγκίσκος υπογράμμισε την εσωτερική πολυπολικότητα ως στοιχείο του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ότι δηλαδή ο χριστιανισμός είναι ένας μόνο από τους πολιτισμικούς πόλους της Ευρώπης και χρειάζεται ένας από τα κάτω και εκ των ένδον διάλογος με τους άλλους πόλους της ευρωπαϊκής κληρονομιάς σε ένα πλουραλιστικό πλαίσιο. Σε αντίθεση με τον Πολωνό Πάπα Ιωάννη Παύλο Β΄, ο Αργεντίνος Πάπας Φραγκίσκος αποκατάστησε την πνευματική παρακαταθήκη της λατινοαμερικανικής «Θεολογίας της Απελευθέρωσης».
Η τελευταία θεωρεί ότι η αμαρτία δεν είναι μόνο προσωπική αλλά και δομική, όταν έχουμε θεσμούς, οι οποίοι αναπαράγουν την εκμετάλλευση. Καθήκον του χριστιανού είναι, επομένως, να αντιπαλεύει όχι μόνο τα ατομικά του πάθη, αλλά και τις εξουσιαστικές δομές που καλλιεργούν την αδικία. Ο Πάπας έθιξε ορισμένες ακρότητες του νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα της παγκοσμιοποίησης, που ενέτεινε τις κοινωνικές ανισότητες, ενώ επέμεινε ότι η οικονομική πρόοδος χρειάζεται να συνδυάζεται με δικαιοσύνη. Με τους τρεις αυτούς μη Ιταλούς Πάπες, ο παπικός θεσμός επανεφηύρε τον εαυτό του κατά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου και την παγκοσμιοποίηση.
Ως προς την πνευματική καταγωγή του Πάπα Φραγκίσκου: Από την παράδοση των Ιησουιτών άντλησε τη σημασία στην πνευματική διάκριση. Αυτό που έχει επικρατήσει να ονομάζεται «καζουιστική», συχνά με αρνητική χροιά ως εμβύθιση στην ατέρμονη περιπτωσιολογία, είχε ξεκινήσει ως μια έμφαση στην εξατομίκευση της ηθικής. Με την επιλογή του ονόματός του, ωστόσο, ο Πάπας Φραγκίσκος πραγματοποίησε μία σύνθεση με τη φραγκισκανική πνευματική παράδοση της προτεραιότητας των πτωχών. Αρνήθηκε, εξάλλου, μία σειρά από παραδοσιακά παπικά προνόμια, καθώς λ.χ. δεν διέμενε στο Βατικανό, αλλά στον ξενώνα της Αγίας Μάρθας, φορούσε κανονικά υποδήματα κ.ο.κ. σε αντίστιξη προς την προτεραιότητα της υψηλής αισθητικής που χαρακτήριζε τον προηγούμενο Πάπα Βενέδικτο.
Εξαιρετικά κομβική υπήρξε η στάση του Πάπα Φραγκίσκου προς τους Ορθοδόξους. Ο Πάπας Φραγκίσκος ενεργοποίησε τη συνοδικότητα, ξεκινώντας από το επίπεδο της ενορίας, ενώ προσπάθησε να μεταρρυθμίσει τη γραφειοκρατία της παπικής Κουρίας. Κατά αυτόν τον τρόπο, ήλθε κοντά στην Ορθόδοξη εκκλησιολογία, η οποία βασίζεται στη σημασία της τοπικής επισκοπής και ενορίας.
Επί των ημερών του Πάπα Φραγκίσκου συνέβη η μεγαλύτερη ως τώρα σύγκλιση με τους Ορθοδόξους ως προς το πώς πρέπει να θεωρείται το «παπικό πρωτείο». Μέσα από την πολύ καλή σχέση με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τους άλλους προκαθήμενους των Ορθοδόξων Εκκλησιών βελτιώθηκαν αποφασιστικά οι διαχριστιανικές σχέσεις. Μάλιστα, εκφράστηκε η επιθυμία να υπάρχει μονίμως κοινός εορτασμός του Πάσχα μεταξύ Ορθοδόξων και Καθολικών, αρχής γενομένης από το 2025 που ούτως ή άλλως υπάρχει μία σύμπτωση στην ημερομηνία του εορτασμού.
Ως προς την πολιτική ταυτότητα του Πάπα Φραγκίσκου, μπορεί να παρατηρηθεί ότι ήδη στο Μπουένος Άιρες ήταν γνωστός για το έργο του στις παραγκουπόλεις. Ωστόσο, η στροφή προς ένα είδος πολιτικού προοδευτισμού θεωρείται από πολλούς ως όψιμη εξέλιξη, κυρίως μετά την ανάδειξή του στον παπικό θεσμό. Μεταξύ των εμβληματικών κινήσεών του ως Πάπα ήταν η καθιέρωση γυναικών ως πλήρων μελών σε ορισμένους θεσμούς στη Ρωμαϊκή Κουρία, το ενδιαφέρον του για τους πρόσφυγες και μετανάστες, η θεώρηση ότι ζητήματα της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας θα μπορούσαν να αντιμετωπίζονται με πλουραλιστικό ποιμαντικό αυτοσχεδιασμό σε τοπικό επίπεδο, χωρίς πάντως να υπάρξει παγκοσμίως επίσημη ευλογία ομόφυλων σχέσεων σε λειτουργικό πλαίσιο.
Η σημαντικότερη θεσμική παρακαταθήκη που αφήνει ο Πάπας Φραγκίσκος είναι η ανανέωση του ενδιαφέροντος για τη συνοδικότητα σε όλα τα επίπεδα, με τη σύγκληση ειδικής συνόδου για τη συνοδικότητα από το 2023, η οποία θεωρείται ως η σημαντικότερη σχετική εξέλιξη στη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία από τη Β΄ Βατικανή Σύνοδο του 1962-1965. Η θεσμική αυτή πρόοδος είναι καθοριστική και για την προσέγγιση των Ορθοδόξων.
Content Original Link:
" target="_blank">
