Οι πέντε πυλώνες για την "πολεοδομική επανάσταση" - Μεταρρυθμιστικές τομές βάζουν τέλος στη χωροταξική αυθαιρεσία
Το ζήτηµα µε τον αντισυνταγµατικό χαρακτήρα του Νέου Οικοδοµικού Κανονισµού, το θέµα µε την έκδοση οικοδοµικών αδειώνστους οικισµούς κάτω των 2.000 κατοίκων της χώρας µετά τη σχετική απόφαση του Συµβουλίου της Επικρατείας, το διαχρονικό πρόβληµα µε τα αυθαίρετα και άλλες συναφείς εξελίξεις καταδεικνύουν ένα µεγάλο ζήτηµα: το χωροταξικό είναι ίσως το µεγαλύτερο πρόβληµα που αντιµετωπίζει η χώρα και η αντιµετώπισή του έχει λάβει πλέον χαρακτήρα επείγοντος.
Η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, δηλαδή ο υπουργός, Σταύρος Παπασταύρου, ο υφυπουργός Νίκος Ταγαράς και ο γενικός γραµµατέας, Ευθύµιος Μπακογιάννης, επιχειρούν να φέρουν εις πέρας ένα πολύ δύσκολο στοίχηµα και ένα σύνθετο εγχείρηµα: την ορθή οργάνωση του χώρου σε εθνικό και τοπικό επίπεδο. Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο κ. Παπασταύρου, αναφερόµενος στον χωροταξικό - πολεοδοµικό σχεδιασµό που εκπονείται σε όλη τη χώρα, µίλησε για µια «πολεοδοµική µεταρρύθµιση που είχε να γίνει για πάνω από 100 χρόνια». Γι’ αυτή τη χωροταξική και πολεοδοµική µεταρρύθµιση ο κ. Ταγαράς λέει στους συνεργάτες του ότι «η τάξη στον χώρο µε ασφάλεια ∆ικαίου είναι εθνικό στοίχηµα, που όλοι µαζί, Πολιτεία και πολίτες, πρέπει να κερδίσουµε». Αµεση προτεραιότητα του αρµόδιου υπουργείου είναι να κατατεθεί µέσα στις επόµενες ηµέρες η νοµοθετική ρύθµιση για τα µπόνους των κτιρίων, η οποία εναρµονίζεται µε την απόφαση του ΣτΕ για τον ΝΟΚ, θωρακίζοντας παράλληλα τις νόµιµα εκδοθείσες οικοδοµικές άδειες.
Η ρύθµιση θα κατατεθεί µε τροπολογία εντός του Μαΐου και στη συνέχεια θα αποσταλεί στο ΣτΕ για να θεσπιστεί µε Προεδρικό ∆ιάταγµα, διασφαλίζοντας έτσι την ασφάλεια ∆ικαίου στην οικοδοµική δραστηριότητα. Αυτό βασικά αποτελεί µία ψηφίδα στο παζλ του ολοκληρωµένου χωρικού σχεδιασµού για το σύνολο της χώρας, τον οποίο η κυβέρνηση θέλει να φέρει εις πέρας καλύπτοντας όλα τα κοινωνικά χαρακτηριστικά, όπως και τις οικονοµικές δραστηριότητες, αναδεικνύοντας ότι δεν νοείται αναπτυξιακή στρατηγική χωρίς χωρική διάσταση. Είναι χαρακτηριστικό, στην κατεύθυνση αυτή, ότι για πρώτη φορά µέσω του Θαλάσσιου Χωρικού Σχεδιασµού µπήκαν οι κανόνες για την οργάνωση του θαλάσσιου χώρου, ενώ ακολουθούν πέντε εµβληµατικές µελέτες, που αφορούν στα χωροταξικά πλαίσια, αρχικά για τον τουρισµό (έχει ολοκληρωθεί η διαβούλευση), τις Ανανεώσιµες Πηγές Ενέργειας, τις ορυκτές πρώτες ύλες, τη βιοµηχανία και τις υδατοκαλλιέργειες.
Σε περιφερειακό επίπεδο, έχουν ήδη αναθεωρηθεί τα χωροταξικά πλαίσια για τις 12 από τις 13 περιφέρειες της χώρας, ενώ εκκρεµεί µόνο το υπό σύνταξη Περιφερειακό Χωροταξικό Πλαίσιο για το Νότιο Αιγαίο. Κατά βάση, ωστόσο, στο υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας κάνουν λόγο για µια «πολεοδοµική επανάσταση», που, πέρα από τα προαναφερθέντα, περιλαµβάνει πέντε χωροταξικές-πολεοδοµικές µεταρρυθµιστικές τοµές, για να είναι ασφαλής η περιουσία κάθε πολίτη και για να µπει τέλος στην πολεοδοµική αταξία και αυθαιρεσία, όπως τονίζουν χαρακτηριστικά. Οι πέντε αυτές τοµές έχουν συνολικό προϋπολογισµό που αγγίζει το 1 δισεκατοµµύριο ευρώ, κυρίως από πόρους του Ταµείου Ανάκαµψης και Ανθεκτικότητας, και φιλοδοξούν να βάλουν σαφείς κανόνες για όλους, µε ασφάλεια ∆ικαίου, ώστε ιδιοκτήτες, ∆ηµόσιο και επενδυτές να γνωρίζουν σε όλη τη χώρα τι επιτρέπεται και τι απαγορεύεται να χτιστεί. Αναλυτικά, οι πέντε αυτοί πυλώνες της αποκαλούµενης «πολεοδοµικής επανάστασης», συνολικού προϋπολογισµού 920.000.000 ευρώ, είναι:
Σε πλήρη εξέλιξη βρίσκεται το εµβληµατικό Πρόγραµµα Πολεοδοµικών Μεταρρυθµίσεων του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας «Κωνσταντίνος ∆οξιάδης». Η κυβέρνηση εκτιµά πως πρόκειται για τη µεγαλύτερη χωροταξική-πολεοδοµική µεταρρύθµιση στη χώρα από συστάσεως του ελληνικού κράτους, καθώς για πρώτη φορά έπειτα από έναν αιώνα -από το 1923 και τα πρώτα νοµοθετικά διατάγµατα περί σχεδίων πόλεων και οικισµών, που θεσπίστηκαν για να αντιµετωπίσουν την οικιστική κρίση που ακολούθησε τη Μικρασιατική Καταστροφή- εκπονείται ο πλέον σύγχρονος χωροταξικός και πολεοδοµικός σχεδιασµός για το σύνολο της επικράτειας, µε στόχο να µπει τάξη στον χώρο µε ασφάλεια ∆ικαίου. Με προϋπολογισµό 555 εκατ. ευρώ (Ταµείο Ανάκαµψης), το πρόγραµµα «Κωνσταντίνος ∆οξιάδης» περιλαµβάνει 281 χωροταξικές-πολεοδοµικές µελέτες και αναπτύσσεται σε 5 δράσεις. Τοπικά Πολεοδοµικά Σχέδια: Για το 80% της επικράτειας εκπονούνται ήδη 227 Τοπικά Πολεοδοµικά Σχέδια (ΤΠΣ), δηλαδή σύνθετες χωροταξικές-πολεοδοµικές µελέτες, καλύπτοντας 731 ∆ηµοτικές Ενότητες σε όλη τη χώρα. Καθορίζονται χρήσεις γης, όροι και περιορισµοί δόµησης, περιοχές προστασίας, όπως και ανάπτυξης παραγωγικών δραστηριοτήτων, οριοθετήσεις ρεµάτων, περιοχές ειδικών αστικών κινήτρων, δίκτυα µεταφορών και κατασκευών.
Ειδικά Πολεοδοµικά Σχέδια: Εκπονούνται ήδη 18 Ειδικά Πολεοδοµικά Σχέδια (ΕΠΣ), καλύπτοντας 99 ∆ηµοτικές Ενότητες, και έχουν κοινούς στόχους, αρχές και χαρακτηριστικά µε τα ΤΠΣ. Ωστόσο, η περιοχή στην οποία εφαρµόζεται ένα ΕΠΣ δεν ταυτίζεται απαραίτητα µε τα διοικητικά όρια ∆ηµοτικών Ενοτήτων, καθιστώντας το χρήσιµο και ασφαλές πολεοδοµικό εργαλείο για τη χωρική οργάνωση και ανάπτυξη περιοχών, οι οποίες µπορούν να λειτουργήσουν ως υποδοχείς σχεδίων, έργων και προγραµµάτων υπερτοπικής ή στρατηγικής σηµασίας.
Πολυµελέτη για τον καθορισµό Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή (ΖΥΣ): Με αυτή την πολυµελέτη, που αφορά 83 ∆ηµοτικές Ενότητες, καθορίζονται συγκεκριµένες περιοχές εντός του αστικού χώρου (εντός εγκεκριµένων ρυµοτοµικών σχεδίων, Γενικών Πολεοδοµικών Σχεδίων, Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης, ρυθµιστικών σχεδίων, εγκεκριµένων ορίων οικισµών, ΒΙ.ΠΑ.-ΒΙΟ.ΠΑ. κ.λπ.), εκτός των ιστορικών κέντρων των πόλεων, ορίων ιστορικών τόπων, παραδοσιακών οικισµών, αρχαιολογικών χώρων ή περιοχών στις οποίες έχουν επιβληθεί ειδικοί όροι δόµησης, όπου είναι εφικτό να αυξηθεί ο ισχύων συντελεστής δόµησης.
Μελέτες Οριοθέτησης Οικισµών: Πρόκειται για δώδεκα αυτοτελείς µελέτες, που καθορίζουν τα όρια σε οικισµούς προϋφιστάµενους του 1923, καθώς και σε νοµίµως υφιστάµενους οικισµούς κάτω των 2.000 κατοίκων σε 51 ∆ηµοτικές Ενότητες. Για την πιο αποµακρυσµένη περιοχή ενός οικισµού, την περιοικιστική Ζώνη Γ, την οποία το ΣτΕ απέρριψε ως µη νόµιµη, το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας επεξεργάζεται νοµοθετική ρύθµιση µε στόχο να δηµιουργηθεί µια ενδιάµεση Ζώνη, συµβατή µε τη νοµολογία του ΣτΕ, όπου δεν θα ισχύουν οι κανόνες της εκτός σχεδίου δόµησης, αλλά ούτε και της εντός ορίου οικισµού.
Μελέτες χαρακτηρισµού του οδικού δικτύου για όλες τις εκτός σχεδίου περιοχές της χώρας: Για πρώτη φορά σε όλη τη χώρα κάθε δρόµος θα καταγραφεί, θα αξιολογηθεί και θα αναγνωριστεί θεσµικά ως πολεοδοµικά κοινόχρηστος ή µη, µε γεωχωρικά δεδοµένα, που θα ενταχθούν στον Ενιαίο Ψηφιακό Χάρτη. Οι συνολικά 23 µελέτες, που καλύπτουν 981 ∆ηµοτικές Ενότητες για την καταγραφή και τον χαρακτηρισµό του οδικού δικτύου, συνολικού προϋπολογισµού 196 εκατ. ευρώ, θα ξεκαθαρίσουν ουσιαστικά τη δυνατότητα ή µη της δόµησης στις εκτός σχεδίου περιοχές, καθώς η οικοδοµησιµότητά τους εξαρτάται, βάσει της νοµοθεσίας, αποκλειστικά από την πρόσοψη σε αναγνωρισµένο, κοινόχρηστο δρόµο. Με αυτή τη χωροταξικήπολεοδοµική πρωτοβουλία τερµατίζεται η αυθαίρετη οικοδόµηση µέσω «αγνώστων» αγροτικών δρόµων, ενώ οι ιδιοκτήτες θα γνωρίζουν µε ακρίβεια αν και πού µπορούν να χτίσουν. Το έργο αναµένεται να ολοκληρωθεί µέσα στο 2026.
02. Ψηφιακή Τράπεζα Γης
Πρόκειται για το νέο εργαλείο µεταφοράς συντελεστή δόµησης µε διαφάνεια. Η Ψηφιακή Τράπεζα Γης, συνολικού προϋπολογισµού 18 εκατοµµυρίων ευρώ, αποτελεί ένα σύγχρονο εργαλείο χωρικού σχεδιασµού και πολεοδοµικής εξισορρόπησης. Μέσω αυτής θα καθίσταται εφικτή η νόµιµη και ελεγχόµενη µεταφορά συντελεστή δόµησης από ακίνητα που έχουν δεσµευτεί (π.χ. διατηρητέα, κοινόχρηστοι χώροι, αρχαιολογικές ζώνες) προς άλλες περιοχές, όπου επιτρέπεται η επιπλέον δόµηση. Πρόκειται για µια ψηφιακή πλατφόρµα, η οποία θα παρέχει ένα ψηφιακό µητρώο δικαιωµάτων δόµησης (τίτλων µεταφοράς συντελεστή), που θα µπορούν να αγοραστούν ή να αξιοποιηθούν για νέες οικοδοµές. Ετσι, οι ιδιοκτήτες δεσµευµένων ακινήτων θα αποζηµιώνονται, αποκτώντας τίτλους µεταφοράς συντελεστή, και οι επενδυτές ή οι πολίτες που θέλουν να χτίσουν περισσότερο σε επιτρεπόµενες περιοχές θα µπορούν να αγοράσουν αυτούς τους τίτλους µέσω της πλατφόρµας. Στόχοι αυτής της πολεοδοµικής µεταρρύθµισης (αναµένεται να ολοκληρωθεί εντός του 2026) είναι η αποκατάσταση της περιουσιακής αδικίας σε βάρος ιδιοκτητών που δεν µπορούν να αξιοποιήσουν το ακίνητό τους, καθώς και η προστασία ευαίσθητων περιοχών. Η λειτουργία της θα βασίζεται σε διαλειτουργικότητα µε υφιστάµενα συστήµατα, όπως το Κτηµατολόγιο και η πλατφόρµα e-Αδειες, εξασφαλίζοντας διαφάνεια και ταχύτητα στις διαδικασίες.
03. Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης
Πρόκειται για ένα από τα πιο φιλόδοξα έργα της ψηφιακής διακυβέρνησης στην Ελλάδα. Ο Ενιαίος Ψηφιακός Χάρτης (ΕΨΧ) φιλοδοξεί να αλλάξει ριζικά τον τρόπο µε τον οποίο πολίτες, µηχανικοί, επενδυτές και δηµόσιοι φορείς αποκτούν πρόσβαση σε χωρικά δεδοµένα και πληροφορίες και αποτελεί ήδη τοµή στον χωρικό σχεδιασµό της χώρας προς µια πιο διαφανή, αποτελεσµατική και βιώσιµη διαχείριση του χώρου. Ο ΕΨΧ, συνολικού προϋπολογισµού 83 εκατ. ευρώ, είναι µια ψηφιακή πλατφόρµα, προσβάσιµη σε πραγµατικό χρόνο, η οποία συγκεντρώνει, ενοποιεί και δηµοσιοποιεί όλα τα κρίσιµα γεωχωρικά δεδοµένα που αφορούν τον χώρο: από το Κτηµατολόγιο και τα όρια «Natura 2000» έως τα ρυµοτοµικά σχέδια, τις ζώνες αρχαιολογικής προστασίας, τα δασικά δεδοµένα, τα όρια αιγιαλού και παραλίας, τις πολεοδοµικές και χωροταξικές ρυθµίσεις και άλλα. Με λίγα «κλικ» ο πολίτης θα µπορεί να γνωρίζει αν το οικόπεδο που τον ενδιαφέρει είναι οικοδοµήσιµο, ποιοι περιορισµοί ισχύουν και τι προβλέπεται από το ισχύον θεσµικό πλαίσιο. Η πλατφόρµα του ΕΨΧ βρίσκεται ήδη σε δοκιµαστική λειτουργία και είναι διαθέσιµη στη διεύθυνση https://maps.gov.gr, βασιζόµενη στην αρχή των ανοιχτών δεδοµένων και της καθολικής πρόσβασης.
04. Ψηφιοποίηση του αρχείου των Υ∆ΟΜ (πρώην Πολεοδοµιών)
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας εξελίσσει την ψηφιοποίηση του αρχείου όλων των πολεοδοµικών υπηρεσιών της χώρας, βάζοντας τέλος σε δεκαετίες γραφειοκρατίας. Το έργο, µε προϋπολογισµό 160 εκατ. ευρώ, αφορά 3,5 εκατοµµύρια αρχεία (πάνω από 80 εκατοµµύρια σελίδες και σχέδια) των πρώην Πολεοδοµιών και στοχεύει στη δηµιουργία ενός ενιαίου ψηφιακού αρχείου, άµεσα προσβάσιµου σε µηχανικούς, πολίτες και διοικητικές Αρχές. Μέσω της ψηφιοποίησης, οι πολίτες θα µπορούν να αναζητούν άδειες και πολεοδοµικά έγγραφα χωρίς φυσική παρουσία, ενώ οι µηχανικοί θα εξυπηρετούνται άµεσα για µεταβιβάσεις ή δηλώσεις αυθαιρέτων. Η πλατφόρµα θα διασυνδεθεί µε το Κτηµατολόγιο και την e-Αδειες, ανοίγοντας τον δρόµο για πλήρη ηλεκτρονική εξυπηρέτηση.
05. Νέο «έξυπνο» σύστηµα παρακολούθησης της αυθαίρετης δόµησης
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας θέσπισε νέα µέθοδο για την καταπολέµηση της αυθαίρετης δόµησης στην Ελλάδα, αξιοποιώντας τις τελευταίες τεχνολογίες. Το νέο «έξυπνο» σύστηµα παρακολούθησης της αυθαίρετης δόµησης έχει προϋπολογισµό 124 εκατ. ευρώ και προβλέπει τη χρήση δορυφορικών εικόνων για την κάλυψη ολόκληρης της ελληνικής επικράτειας, καθώς και την παραγωγή ψηφιακών ορθοφωτοχαρτών υψηλής ανάλυσης, µε ακρίβεια έως 20 εκατοστών, µέσω αεροφωτογραφήσεων από µη επανδρωµένα αεροσκάφη (drones). Επιπλέον, θα δηµιουργηθεί ένα τρισδιάστατο µητρώο κτιρίων, το οποίο θα περιλαµβάνει πληροφορίες για την κάλυψη, τη δοµηµένη επιφάνεια και το υψόµετρο κάθε κτίσµατος. Η Τεχνητή Νοηµοσύνη (A.I.) θα διαδραµατίσει καθοριστικό ρόλο στο νέο σύστηµα, καθώς µέσω εξειδικευµένων αλγορίθµων θα αναλύονται δεδοµένα από διάφορες πηγές, όπως το Κτηµατολόγιο, οι δασικοί χάρτες, το e-Αdeies, µε στόχο να εντοπίζει αυθαίρετες κατασκευές. Παράλληλα, το ΥΠΕΝ προχωρά στη δηµιουργία του Ενιαίου Ηλεκτρονικού Συστήµατος Καταγγελιών (ΕΗΣΥΚΑ), το οποίο θα δίνει τη δυνατότητα στους πολίτες να υποβάλλουν καταγγελίες για αυθαίρετες κατασκευές. Το σύστηµα θα επιτρέπει την άµεση ανάθεση ελέγχων σε εγγεγραµµένους ελεγκτές δόµησης, οι οποίοι θα επιλέγονται µέσω ψηφιακής κλήρωσης.
Κλήρωση Δικαστικού συμβουλίου για Τριαντόπουλο: Καταγγελία Κωνσταντοπούλου για μη τήρηση εγγυήσεων διαφάνειας - "Πάρτε τηλεσκόπιο" της απάντησε ο Κακλαμάνης
