2Γ/2025 ΑΣΕΠ - Quiz time στα δημόσια οικονομικά (Ι)

Δ. Κρίση

2. Τι συμβαίνει στην ανεργία κατά την περίοδο της ύφεσης;

Α. μειώνεται σημαντικά

Β. παραμένει σταθερή

Γ. αυξάνεται

Δ. εξαφανίζεται

3. Ποια είναι η φάση του οικονομικού κύκλου που συχνά συνοδεύεται από πληθωρισμό λόγω μεγάλης ζήτησης;

Α. Ύφεση

Β. Κάθοδος

Γ. Άνοδος

Δ. Κρίση

4. Ποια είναι η τελευταία φάση του οικονομικού κύκλου πριν ξεκινήσει πάλι η άνοδος;

Α. Ύφεση

Β. Άνοδος

Γ. Κρίση

Δ. Πληθωρισμός

5. Τι εκφράζει ο οικονομικός κύκλος;

Α. Τη σταθερότητα των τιμών

Β. Τη διαδοχή φάσεων ανόδου και καθόδου της οικονομίας

Γ. Την ετήσια αύξηση των μισθών

Δ. Την πορεία των εξαγωγών μιας χώρας

6. Ποια φάση του οικονομικού κύκλου ακολουθεί συνήθως την κάθοδο;

Α. Κρίση

Β. Ύφεση

Γ. Πληθωρισμός

Δ. Άνθηση

7. Γιατί λέγεται «κύκλος» ο οικονομικός κύκλος;

Α. Επειδή κρατά έναν χρόνο

Β. Επειδή έχει σχήμα κύκλου σε γραφική παράσταση

Γ. Επειδή οι ίδιες φάσεις επαναλαμβάνονται

Δ. Επειδή σχετίζεται με τη φορολογία

8. Ποιο χαρακτηριστικό δεν σχετίζεται με την οικονομική άνθηση;

Α. Άνοιγμα νέων επιχειρήσεων

Β. Μείωση ανεργίας

Γ. Μείωση παραγωγής

Δ. Αισιοδοξία στην αγορά

9. Τι συμβαίνει στην κατανάλωση κατά την περίοδο της καθόδου;

Α. Αυξάνεται

Β. Παραμένει σταθερή

Γ. Μειώνεται

Δ. Δεν επηρεάζεται

10. Ποιος είναι ο ρόλος του κράτους κατά την κάθοδο;

Α. Να αυξήσει τους φόρους

Β. Να ενισχύσει την ανεργία

Γ. Να αφήσει την αγορά ανεξέλεγκτη

Δ. Να στηρίξει την οικονομία με μέτρα ενίσχυσης

Απαντήσεις:

1.Γ Άνοδος

2.Γ Αυξάνεται

3.Δ Κρίση

4.Α Ύφεση

5.Β Τη διαδοχή φάσεων ανόδου και καθόδου της οικονομίας

6.Β Ύφεση

7.Γ Επειδή οι ίδιες φάσεις επαναλαμβάνονται

8.Γ Μείωση παραγωγής

9.Γ Μειώνεται

10.Δ Να στηρίξει την οικονομία με μέτρα ενίσχυσης

Περαιτέρω, τα Δημόσια Οικονομικά περιλαμβάνουν τα δημόσια έξοδα και δημόσια έσοδα τα οποία εξετάζουμε αμέσως παρακάτω.

Το κράτος, όπως και κάθε οργανισμός, χρειάζεται πόρους για να λειτουργήσει και να καλύψει τις ανάγκες των πολιτών. Οι δαπάνες (έξοδα) του δημοσίου τομέα περιλαμβάνουν πολλές και διαφορετικές μεταξύ τους κατηγορίες δαπανών, όπως είναι οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων, η αγορά υλικού για τη δημόσια διοίκηση, η εκτέλεση διαφόρων έργων πχ δρόμων, οι στρατιωτικές δαπάνες, οι υποτροφίες, τα επιδόματα ανεργίας κ.λπ.

Μια βασική διάκριση των δαπανών είναι σε δαπάνες για προϊόντα και υπηρεσίες και σε μεταβιβαστικές πληρωμές. Το κράτος όταν ξοδεύει χρήματα, συχνά το κάνει για να αγοράσει αγαθά (προϊόντα) ή να πληρώσει υπηρεσίες. Οι δαπάνες για προϊόντα και υπηρεσίες περιλαμβάνουν, τους μισθούς των δημοσίων υπαλλήλων, τα ενοίκια κτιρίων, τα καύσιμα για τα οχήματα του δημοσίου, τις αμοιβές των γιατρών, ενώ οι μεταβιβαστικές πληρωμές περιλαμβάνουν τα επιδόματα ανεργίας, τις υποτροφίες κ.λπ. Αυτό σημαίνει ότι, οι μεταβιβαστικές πληρωμές είναι χρηματικά ποσά που δίνει το κράτος στους πολίτες ή σε οργανισμούς, χωρίς να παίρνει κάποιο αγαθό ή υπηρεσία ως αντάλλαγμα. Άλλα παραδείγματα αποτελούν οι συντάξεις, τα επιδόματα στέγασης, οι κρατικές ενισχύσεις κ.λπ.

Μια άλλη διάκριση των δημόσιων δαπανών γίνεται με κριτήριο το σκοπό τους. Στην περίπτωση αυτή οι δαπάνες κατατάσσονται σε ομοειδείς κατηγορίες ανάλογα με το αντικείμενό τους. Κάθε κατηγορία μπορεί να περιλαμβάνει δαπάνες που προορίζονται για επενδύσεις, για υπηρεσίες ή για μεταβιβαστικές πληρωμές. Για παράδειγμα, οι δαπάνες για την παιδεία περιλαμβάνουν κατασκευή σχολικών κτιρίων (επένδυση), μισθούς καθηγητών (υπηρεσία) και υποτροφίες (μεταβιβαστική πληρωμή).

Οι δημόσιες δαπάνες καλύπτονται με τα δημόσια έσοδα που προέρχονται από διάφορες πηγές όπως είναι οι φόροι, ο δανεισμός, τα διάφορα έσοδα από επιβολή τελών, έσοδα από επιχειρηματική δραστηριότητα κ.λπ.

Το κράτος για να πραγματοποιήσει τις δημόσιες δαπάνες που αναφέρθηκαν παραπάνω χρειάζεται να έχει έσοδα. Τα έσοδα του κράτους προέρχονται κυρίως από φόρους, τέλη και πρόστιμα και άσκηση επιχειρηματικής δραστηριότητας. Οι κυριότερες πηγές χρηματοδότησης των κρατικών δαπανών είναι οι φόροι και ο δημόσιος δανεισμός. Τα τέλη είναι τα χρηματικά ποσά που επιβάλλει το κράτος στα φυσικά και νομικά πρόσωπα για συγκεκριμένες υπηρεσίες που προσφέρει. Για παράδειγμα, για να έχει δικαίωμα κάποιος να κυκλοφορεί με το αυτοκίνητό του στους δημόσιους δρόμους πρέπει να πληρώνει τέλη κυκλοφορίας. Τα πρόστιμα είναι οι χρηματικές ποινές που επιβάλλει το κράτος για διάφορες παραβάσεις των νόμων και των κανονισμών. Το κράτος είναι ιδιοκτήτης ακίνητης περιουσίας, όπως εδαφικές εκτάσεις, κτίρια, δάση κ.λπ. Όλα αυτά αποτελούν τη δημόσια περιουσία. Η περιουσία αυτή αποδίδει έσοδα στο κράτος, από ενοικίαση ή πώληση. Επίσης το κράτος ασκεί επιχειρηματική δραστηριότητα μέσω των δημόσιων επιχειρήσεων. Τα κέρδη των επιχειρήσεων αυτών αποτελούν δημόσια έσοδα επίσης.

1. Ποιο από τα παρακάτω αποτελεί τακτικό δημόσιο έσοδο;

Α. Έσοδα από λαχεία

Β. Κληρονομιά προς το δημόσιο

Γ. Φόρος εισοδήματος

Δ. Πώληση κρατικής περιουσίας

2. Τα δημόσια έξοδα που σχετίζονται με την κατασκευή σχολείων και νοσοκομείων λέγονται:

Α. Καταναλωτικά

Β. Έκτακτα

Γ. Επενδυτικά

Δ. Διαρθρωτικά

3. Τα έσοδα από πρόστιμα θεωρούνται:

Α. Τακτικά έσοδα

Β. Κοινωνικά έσοδα

Γ. Ιδιωτικά έσοδα

Δ. Έκτακτα έσοδα

4. Ποια από τις παρακάτω αποτελεί κοινωνική δαπάνη;

Α. Μισθός δημοσίου υπαλλήλου

Β. Επιδόματα ανεργίας

Γ. Κατασκευή δρόμων

Δ. Αγορές γραφικής ύλης

5. Ποια δαπάνη θεωρείται καταναλωτική;

Α. Επιδότηση ενοικίου

Β. Αγορές αναλώσιμων υλικών για υπηρεσίες

Γ. Κατασκευή σχολείου

Δ. Έρευνα ανάπτυξης

6. Ποιος από τους παρακάτω φόρους είναι άμεσος;

Α. Φόρος κατανάλωσης

Β. Φόρος εισοδήματος

Γ. Φόρος προστιθέμενης αξίας

Δ. Φόρος πολυτελείας

7. Τα δημόσια έξοδα γίνονται για να:

Α. Περιορίσουν την ανάπτυξη

Β. Αυξήσουν τα ιδιωτικά κέρδη

Γ. Προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στους πολίτες

Δ. Καλύψουν μόνο τις ανάγκες του κράτους

8. Ποια δαπάνη θεωρείται καταναλωτική;

Α. Επιδότηση ενοικίου

Β. Αγορές αναλώσιμων υλικών για υπηρεσίες

Γ. Κατασκευή σχολείου

Δ. Έρευνα και ανάπτυξη

Απαντήσεις:

1.Γ Φόρος εισοδήματος

2.Γ Επενδυτικά

3.Δ Έκτακτα έσοδα

5.Β Επιδόματα ανεργίας

5.Β Αγορές αναλώσιμων υλικών για υπηρεσίες

6.Β Φόρος εισοδήματος

7.Γ Προσφέρουν αγαθά και υπηρεσίες στους πολίτες

8.Β Αγορές αναλώσιμων υλικών για υπηρεσίες

Η λειτουργία μιας οικονομίας, όπως της ελληνικής, δεν μπορεί να αξιολογηθεί με βάση γενικές εντυπώσεις. Απαιτείται η ανάλυση συγκεκριμένων στοιχείων που αποτυπώνουν την οικονομική δραστηριότητα. Αυτά τα στοιχεία ονομάζονται βασικά μεγέθη της ελληνικής οικονομίας. Είναι δείκτες που βοηθούν τους οικονομολόγους, την κυβέρνηση αλλά και τους πολίτες να κατανοούν την πορεία και την κατάσταση της οικονομίας.

Το πρώτο και βασικότερο μέγεθος είναι το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν (ΑΕΠ). Το ΑΕΠ μετρά τη συνολική αξία των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται μέσα σε μία χώρα σε ένα έτος. Όταν το ΑΕΠ αυξάνεται, λέμε ότι υπάρχει οικονομική ανάπτυξη, όταν μειώνεται, μιλάμε για ύφεση.

Σχετικά με το ΑΕΠ, χρησιμοποιείται και ο ρυθμός οικονομικής μεγέθυνσης, δηλαδή το ποσοστό μεταβολής του ΑΕΠ από χρονιά σε χρονιά. Αν ο ρυθμός αυτός είναι θετικός, η οικονομία αναπτύσσεται, αν είναι αρνητικός, συρρικνώνεται.

Ένα ακόμη κρίσιμο μέγεθος είναι ο πληθωρισμός, δηλαδή η συνεχής αύξηση των τιμών των αγαθών και υπηρεσιών. Ο πληθωρισμός μειώνει την αγοραστική δύναμη των πολιτών, αφού με το ίδιο εισόδημα μπορούν να αγοράσουν λιγότερα. Μετριέται συνήθως με τον Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ). Το πιο συνηθισμένο είδος είναι ο πληθωρισμός ζήτησης. Προκαλείται όταν η ζήτηση αγαθών και υπηρεσιών αυξάνεται περισσότερο από την προσφορά. Όταν οι πολίτες έχουν περισσότερα χρήματα ή μεγαλύτερη διάθεση να καταναλώσουν, αλλά οι επιχειρήσεις δεν μπορούν να αυξήσουν αντίστοιχα την παραγωγή τους, τότε οι τιμές ανεβαίνουν. Αυτός ο τύπος πληθωρισμός είναι συχνός σε περιόδους οικονομικής άνθησης. Αντίθετα, ο πληθωρισμός κόστους προκαλείται όταν αυξάνονται τα κόστη παραγωγής, όπως οι μισθοί ή οι πρώτες ύλες. Οι επιχειρήσεις μεταφέρουν αυτές τις αυξήσεις στους καταναλωτές μέσω υψηλότερων τιμών. Ένα παράδειγμα είναι η αύξηση της τιμής του πετρελαίου, που ανεβάζει το κόστος μεταφοράς και παραγωγής σχεδόν παντού. Υπάρχει επίσης ο εισαγόμενος πληθωρισμός, ο οποίος προκαλείται όταν αυξάνονται οι τιμές των αγαθών που εισάγουμε από το εξωτερικό. Επειδή η ελληνική οικονομία εξαρτάται σημαντικά από εισαγωγές, ειδικά σε πρώτες ύλες και ενέργεια, οι διεθνείς αυξήσεις τιμών περνούν στην εγχώρια αγορά. Ο στασιμοπληθωρισμός είναι ένα ιδιαίτερο είδος πληθωρισμού ο οποίος συνδυάζει δύο αρνητικά φαινόμενα: αύξηση των τιμών (πληθωρισμός) και μείωση της παραγωγής και υψηλή ανεργία (οικονομική στασιμότητα). Αυτό το φαινόμενο θεωρείται παράδοξο, διότι σύμφωνα με την παραδοσιακή οικονομική θεωρία, όταν υπάρχει πληθωρισμός, η οικονομία θα έπρεπε να βρίσκεται σε φάση ανάπτυξης, άρα και η ανεργία να μειώνεται. Αντίθετα, στον στασιμοπληθωρισμό, οι τιμές αυξάνονται χωρίς να αυξάνεται η παραγωγή, αντιθέτως, η οικονομία μένει στάσιμη ή και υποχωρεί. Είναι ένα από τα δυσκολότερα είδη πληθωρισμού για να αντιμετωπιστεί, επειδή τα μέτρα που μειώνουν τον πληθωρισμό (πχ περιορισμός της ζήτησης) μπορεί να επιβαρύνουν την ύφεση, ενώ τα μέτρα που ενισχύουν την ανάπτυξη πχ αυξήσεις δαπανών μπορεί να χειροτερέψουν τον πληθωρισμό.

Σημαντικό μέγεθος είναι και η ανεργία, που δείχνει το ποσοστό των ανθρώπων που μπορούν και θέλουν να εργαστούν αλλά δεν βρίσκουν εργασία. Η υψηλή ανεργία δημιουργεί κοινωνικά προβλήματα και μειώνει τη συνολική ζήτηση στην οικονομία. Η ανεργία δεν είναι πάντα ίδια. Ανάλογα με την αιτία που την προκαλεί, διακρίνεται σε διάφορες μορφές. Η διάκριση αυτή είναι απαραίτητη, ώστε να σχεδιάζονται σωστά τα μέτρα αντιμετώπισής της. Ένα από τα πιο γνωστά είδη είναι η εποχική ανεργία. Αυτή εμφανίζεται όταν κάποια επαγγέλματα έχουν δουλειά μόνο ορισμένους μήνες το χρόνο. Τέτοια είναι τα τουριστικά επαγγέλματα, η γεωργία και η κτηνοτροφία. Οι εργαζόμενοι αυτοί μένουν άνεργοι προσωρινά, μέχρι να ξεκινήσει ξανά η εποχή τους. Πρόκειται για μια προβλέψιμη και περιοδική μορφή ανεργίας. Άλλο είδος είναι η κυκλική ανεργία, η οποία σχετίζεται με τις διακυμάνσεις της οικονομίας. Όταν υπάρχει κρίση ή ύφεση, η ζήτηση για προϊόντα και υπηρεσίες μειώνεται. Οι επιχειρήσεις περιορίζουν την παραγωγή τους και απολύουν εργαζομένους. Η ανεργία αυξάνεται. Όταν η οικονομία επανέρχεται στην ανάπτυξη, η κυκλική ανεργία μειώνεται. Πιο σοβαρή είναι η διαρθρωτική ανεργία. Προκαλείται από μακροχρόνιες αλλαγές στη δομή της οικονομίας, την τεχνολογία ή τη ζήτηση. Για παράδειγμα, αν ένα επάγγελμα καταργηθεί λόγω αυτοματισμών ή δεν ζητείται πλέον στην αγορά, οι εργαζόμενοι σε αυτό το επάγγελμα θα βρεθούν χωρίς εργασία και δύσκολα να επανενταχθούν. Η τεχνολογική ανεργία είναι μια υποκατηγορία της διαρθρωτικής, όταν η τεχνολογία αντικαθιστά ανθρώπινη εργασία. Υπάρχει επίσης η ανεργία τριβής, που είναι προσωρινή και φυσιολογική. Προκύπτει όταν ένα άτομο παραιτείται ή απολύεται και ψάχνει για νέα εργασία. Συνήθως, διαρκεί λίγο και θεωρείται «καλή» ανεργία, γιατί υποδηλώνει κινητικότητα στην αγορά εργασίας. Τέλος, συναντούμε και την εθελοντική ανεργία όταν κάποιος επιλέγει να μην εργάζεται παρόλο που υπάρχον διαθέσιμες θέσεις. Αυτό μπορεί να οφείλεται στους χαμηλούς μισθούς, κακές συνθήκες εργασίας ή γιατί το άτομο αυτό περιμένει κάτι καλύτερο. Σε αυτή την περίπτωση, το άτομο δεν θεωρείται υποχρεωτικά μέρος του ενεργού εργατικού δυναμικού.

Εξίσου σημαντικό είναι και το δημόσιο χρέος, δηλαδή τα ποσά που έχει δανειστεί το κράτος και οφείλει να επιστρέψει με τόκους. Το χρέος αυτό συνήθως μετριέται ως ποσοστό του ΑΕΠ. Αν είναι πολύ υψηλό, δυσκολεύει τη χρηματοδότηση του κράτους και επηρεάζει την αξιοπιστία του στις αγορές.

Το δημοσιονομικό αποτέλεσμα είναι επίσης βασικός δείκτης. Αν τα έσοδα του κράτους (κυρίως από φόρους) είναι περισσότερα από τις δαπάνες του, υπάρχει πλεόνασμα. Αν ισχύει το αντίθετο, υπάρχει έλλειμμα.

Τέλος, εξετάζεται το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που αποτυπώνει τη διαφορά ανάμεσα στις εξαγωγές και τις εισαγωγές αγαθών και υπηρεσιών. Όταν μια χώρα εισάγει περισσότερα από όσα εξάγει, έχει έλλειμμα στο ισοζύγιο, το οποίο πρέπει να καλύψει είτε με δανεισμό είτε με αποθεματικά.

Όλα αυτά τα μεγέθη είναι αλληλένδετα. Μια θετική πορεία του ΑΕΠ συνήθως συνοδεύεται από μείωση της ανεργίας και αύξηση των εσόδων του κράτους, ενώ ο υψηλός πληθωρισμός ή το δημόσιο χρέος μπορεί να επιβραδύνουν την ανάπτυξη και να προκαλέσουν κοινωνική αστάθεια. Η παρακολούθηση των βασικών μεγεθών επιτρέπει στον σχεδιασμό αποτελεσματικής οικονομικής πολιτικής.

1. Ποιο από τα παρακάτω δεν αποτελεί βασικό μέγεθος της οικονομίας;

Α. Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν

Β. Δημόσιο Χρέος

Γ. Εθνικός Ύμνος

Δ. Ρυθμός πληθωρισμού

2. Τι εκφράζει το Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν;

Α. Τις εξαγωγές μιας χώρας

Β. Τη συνολική αξία των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε ένα έτος

Γ. Το δημόσιο έλλειμμα

Δ. Τη νομισματική κυκλοφορία

3. Ποιο μέγεθος δείχνει την ταχύτητα με την οποία αυξάνεται ή μειώνεται το ΑΕΠ;

Α. Πληθωρισμός

Β. Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών

Γ. Ρυθμός μεγέθυνσης

Δ. Φορολογικός δείκτης

4. Όταν οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών αυξάνονται συνεχώς, έχουμε;

Α. Ύφεση

Β. Ανεργία

Γ. Πληθωρισμό

Δ. Ισοζύγιο

5. Όταν αυξάνεται το κόστος παραγωγής και αυτό μεταφέρεται στις τιμές, έχουμε;

Α. Πληθωρισμό κόστους

Β. Εθελοντική ανεργία

Γ. Εποχική ζήτηση

Δ. Υπεραπασχόληση

6. Ποιο είδος ανεργίας είναι φυσιολογικό και συμβαίνει όταν κάποιος αλλάζει εργασία;

Α. Κυκλική

Β. Τεχνολογική

Γ. Τριβής

Δ. Μακροχρόνια

7. Ποιο είδος ανεργίας προκαλείται από τεχνολογικές αλλαγές ή μεταβολές στη δομή της;

Α. Εποχική

Β. Διαρθρωτική

Γ. Κυκλική

Δ. Εθελοντική

8. Όταν η οικονομία μένει στάσιμη και ταυτόχρονα αυξάνονται οι τιμές, μιλάμε;

Α. Υπανάπτυξη

Β. Πληθωρισμό κόστους

Γ. Στασιμοπληθωρισμό

Δ. Ανάπτυξη

9. Η εποχική ανεργία οφείλεται:

Α. Σε έλλειψη προσόντων

Β. Στην οικονομική ύφεση

Γ. Στη φύση ορισμένων επαγγελμάτων

Δ. Σε πλεόνασμα εργατικού δυναμικού

10. Το δημόσιο έλλειμμα δημιουργείται όταν:

Α. Τα δημόσια έσοδα υπερβαίνουν τις δαπάνες

Β. Το κράτος ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει

Γ. Οι εξαγωγές είναι περισσότερες από τις εισαγωγές

Δ. Οι τιμές παραμένουν σταθερές

11. Ποιο μέγεθος εκφράζει τα δανεικά που οφείλει το κράτος;

Α. Δημοσιονομικό έλλειμμα

Β. Δημόσιο χρέος

Γ. Καθαρό εισόδημα

Δ. Συναλλαγματικό απόθεμα

12. Ποιο μέγεθος επηρεάζεται άμεσα όταν αυξάνεται το ΑΕΠ και η οικονομία αναπτύσσεται;

Α. Η ανεργία μειώνεται

Β. Το δημόσιο χρέος αυξάνεται

Γ. Οι τιμές σταθεροποιούνται

Δ. Η κατανάλωση περιορίζεται

13. Όταν το ΑΕΠ αυξάνεται, αυτό σημαίνει ότι υπάρχει:

Α. Πληθωρισμός

Β. Ανάπτυξη

Γ. Έλλειμμα

Δ. Δημόσιο χρέος

Απαντήσεις:

1.Γ Εθνικός Ύμνος

2.Β Τη συνολική αξία των αγαθών και υπηρεσιών που παράγονται σε ένα έτος

3.Γ Ρυθμός μεγέθυνσης

4.Γ Πληθωρισμό

5.Α Πληθωρισμός κόστους

6.Γ Τριβής

7.Β Διαρθρωτική

8.Γ Στασιμοπληθωρισμό

9.Γ Στη φύση ορισμένων επαγγελμάτων

10.Β Το κράτος ξοδεύει περισσότερα από όσα εισπράττει

11.Β Δημόσιο χρέος

12.Α Η ανεργία μειώνεται

13.Β Ανάπτυξ

Έπεται και δεύτερο μέρος!