Κεμάλ Κιριστζί στην «Κ»: Η λύση στο Αιγαίο θα έρθει από τους τεχνοκράτες Ελλάδας – Τουρκίας
«Δεν υπάρχει bromance μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν», υπογραμμίζει στην «Κ» ο ανώτερος συνεργάτης του Brookings Institute, ακαδημαϊκός και συγγραφέας Κεμάλ Κιριστζί (φωτ.), μιλώντας για μια καθαρά συναλλακτική σχέση των δύο ηγετών. Θυμίζει μάλιστα ότι το οικονομικό ζήτημα της Τουρκίας οξύνθηκε την περίοδο που ακολούθησε μετά την περιβόητη δήλωση Τραμπ: «Μπορώ να καταστρέψω την οικονομία σας». Ο Κιριστζί εκτιμά πως σήμερα είναι πιο ώριμες οι συνθήκες για μια διευθέτηση στο Αιγαίο, η οποία θεωρεί ότι δεν θα έρθει από τους πολιτικούς, αλλά από τους τεχνοκράτες των δύο πλευρών. Ανατρέχοντας στο παρελθόν συμπεραίνει ότι στην ανάπτυξη της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας συνετέλεσαν και τα πλήγματα που κατά τη γνώμη του επέφερε στην Αγκυρα η επιρροή της Ελλάδας στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ.
– Οι ΗΠΑ επέβαλαν δασμούς 10% στις εισαγωγές από την Τουρκία, συντελεστής που θεωρείται συγκριτικά με άλλες χώρες ήπιος. Ορισμένοι είδαν πολιτικούς λόγους σε αυτό. Τι λέτε;
– Ο συντελεστής αυτός δεν είναι κάτι άλλο από το αποτέλεσμα της φόρμουλας που επέλεξαν οι ΗΠΑ για να ορίσουν τους δασμούς. Οι ΗΠΑ δεν έχουν με την Τουρκία το υψηλό εμπορικό έλλειμμα που έχουν με άλλες χώρες. Κάποιες φορές οι αμερικανικές εξαγωγές στην Τουρκία είναι οριακά πιο υψηλές και το αντίστροφο. Υπάρχει στο τραπέζι ο περιβόητος στόχος των 100 δισ. δολαρίων για το εμπόριο ΗΠΑ – Τουρκίας. Δεν είμαι βέβαιος ότι εκφράζουν και τις δύο πλευρές της εξίσωσης. Αυτές τις ημέρες βρέθηκε στην Ουάσιγκτον ο Τούρκος ΥΠΟΙΚ. Η αμερικανική πλευρά στάθηκε σε θέματα όπως οι κυρώσεις στο Ιράν και η καταπολέμηση της τρομοκρατίας. Πάντως αυτή είναι μια συγκυρία που δημιουργεί ευκαιρίες για την Τουρκία λόγω των πιέσεων για αποεπένδυση των δυτικών οικονομιών από τις εμπορικές σχέσεις τους με την Κίνα. Χάρη στην τελωνειακή ένωση με την Ευρώπη η βιομηχανική βάση της Τουρκίας έχει επεκταθεί σημαντικά, θυμίζοντας τις βιομηχανικές βάσεις των δυτικοευρωπαϊκών χωρών τις δεκαετίες του 1960, του 1970 και του 1980. Οντας προσανατολισμένη στα καταναλωτικά αγαθά, έχει ικανότητες να αντικαταστήσει τα κινεζικά προϊόντα και τα προϊόντα της εφοδιαστικής αλυσίδας που αποκαλούμε ενδιάμεσα προϊόντα. Ωστόσο, η πολιτική παράμετρος εμποδίζει την επέκταση που πραγματικά θα μπορούσαν να έχουν οι εμπορικές σχέσεις της Τουρκίας.
– Πώς επηρεάζουν τη δυναμική της τουρκικής οικονομίας τα πολιτικά γεγονότα, με αποκορύφωμα τη σύλληψη Ιμάμογλου;
– Θα το θέσω ως εξής: Είναι θαύμα το γεγονός ότι η τουρκική οικονομία, ειδικά ο ιδιωτικός τομέας, εξακολουθεί να στέκεται όρθια σε αυτές τις πολιτικές συνθήκες που ασκούν πίεση στις οικονομικές προοπτικές της χώρας. Η βιομηχανική παραγωγή της Τουρκίας θα μπορούσε να «τρέξει» σε ρυθμό ολυμπιακού σπριντ 100 μέτρων, αν υπήρχε η εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση και στο κράτος δικαίου. Είναι αυτός καθαυτόν ο δυναμισμός της βιομηχανίας της που συντηρεί την τουρκική οικονομία. Ωστόσο, ο Τούρκος καταναλωτής είναι ιδιαίτερα ταλαιπωρημένος. Ακόμη και κάποιος στη δική μου οικονομική θέση σκέφτεται δύο φορές πριν βγει σε εστιατόριο αν πρέπει να συγκρίνει τον λογαριασμό με τον αντίστοιχο που πληρώνει στις ΗΠΑ. Και δεν χρειάζεται να αναφέρω τη διαφορά των ΗΠΑ σε όρους κατά κεφαλήν εισοδήματος.
– Εχει ενδιαφέρον η εικόνα που περιγράφετε, διότι ο Ταγίπ Ερντογάν εμφανίζεται πανίσχυρος πολιτικά στην Τουρκία.
– Αν εξετάσει κανείς τα δεδομένα πέρα από την εικόνα που εμφανίζουν τα κυβερνητικά ΜΜΕ στην Τουρκία, αποκομίζει άλλη εντύπωση. Για παράδειγμα έκανε πίσω στην απόφαση να τοποθετήσει κυβερνητικό επιμελητή στη θέση του Ιμάμογλου, στον Δήμο Κωνσταντινούπολης. Ερμηνεύεται ως εκδήλωση των ορίων της εξουσίας του Ερντογάν. Ξέρετε, οι διαδηλώσεις που είδαμε στην Τουρκία είναι από μόνες τους ένα γεγονός. Η Τουρκία δεν έχει αντίστοιχη παράδοση, όπως έχει για παράδειγμα η Ελλάδα. Αυτή τη φορά οι διαδηλώσεις ήταν πραγματικά μεγάλες σε μια χώρα όπου οι πολίτες της είναι ιδιαίτερα διστακτικοί να κατέβουν στους δρόμους. Πιθανόν είναι αυτή μία ένδειξη της διάβρωσης στη δημοτικότητα του Ερντογάν.
– Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος της αμυντικής βιομηχανίας της Τουρκίας από οικονομική άποψη;
– Το ενδιαφέρον είναι ότι η στρατηγική απόφαση για την ανάπτυξη της αμυντικής βιομηχανίας τοποθετείται χρονικά στο 1974, ως αντίδραση στις αμερικανικές κυρώσεις εις βάρος της Τουρκίας. Είναι μακροπρόθεσμη επένδυση, τη σημασία της οποίας δεν είχε συνειδητοποιήσει ακριβώς η Τουρκία, η οποία τώρα καρπώνεται τα οφέλη. Είναι σίγουρα σημαντικές ικανότητες, οι οποίες –οφείλω να σημειώσω, με τις καλύτερες των προθέσεων– έχουν ενθαρρυνθεί εκ του αποτελέσματος και από τις πολιτικές της Ελλάδας και την επιρροή της στην Ε.Ε. και στις ΗΠΑ. Ξέρετε υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους δεν θέλω να κατηγορήσω τη μια ή την άλλη πλευρά στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση. Θυμάμαι την περίοδο Κώστα Σημίτη και Γιώργου Παπανδρέου, μια περίοδο που άλλαξε τη χημεία μεταξύ των δύο χωρών. Με την πάροδο του χρόνου αυτή η χημεία αποδυναμώθηκε. Στο διάστημα που μεσολάβησε παρατηρώ ότι η Ελλάδα κατέστη μια χώρα με μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση. Θα έλεγα ότι αυτό που έχει σίγουρα αλλάξει στο ενδιάμεσο είναι ότι οι δύο χώρες έχουν γίνει πιο αλληλεξαρτώμενες μεταξύ τους. Περισσότερες μετακινήσεις Ελλήνων και Τούρκων, περισσότερο εμπόριο, περισσότερες επενδύσεις.
– Πρόσφατα η Ελλάδα ανακοίνωσε τον θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό της. Τι καταλαβαίνετε σε σχέση με την προοπτική διευθέτησης των διμερών διαφορών που άπτονται της εκμετάλλευσης δυνητικών ενεργειακών αποθεμάτων;
– Η οριοθέτηση των ζωνών οικονομικής εκμετάλλευσης είναι ένα δύσκολο ζήτημα στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας. Ομως δεν είναι τόσο δύσκολο όσο ήταν κάποτε. Για να είμαστε δίκαιοι με τον Ερντογάν, μπορεί να έχει κάνει τις γνωστές δηλώσεις περί μεταμεσονύκτιας εμφάνισης στα ελληνικά νησιά, αλλά την ίδια ώρα η θητεία του έχει συνδεθεί με σαφή ύφεση στις αερομαχίες πάνω από το Αιγαίο. Διαισθάνομαι ότι τελικά το ζήτημα θα αντιμετωπιστεί περισσότερο σε διπλωματικό, σε τεχνικό επίπεδο ανάμεσα στους εμπειρογνώμονες των δύο χωρών, παρά σε υψηλό πολιτικό επίπεδο που θα δημιουργούσε χώρο για εσωτερική πολιτική εκμετάλλευση.
– Υπάρχει η θεωρία ότι Τραμπ και Ερντογάν έχουν καλή χημεία στη σχέση τους. Ποιες είναι εδώ οι παρατηρήσεις σας;
– Ξέρετε, δεν νομίζω ότι υπάρχει bromance μεταξύ Τραμπ και Ερντογάν. Δεν εμπλέκονται συναισθηματικά σε αυτή τη σχέση. Υπάρχει μια σταθερή, συναλλακτική κατανόηση αυτής της σχέσης με ένα κοινό σύνολο αξιών. Υπάρχει σαφώς μια κοινή πολιτική κουλτούρα ως κοινός παρονομαστής, ένα είδος αυταρχικής προοπτικής για την πολιτική. Ομως δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ό,τι κάνει ο Τραμπ, το κάνει πρώτα για την Αμερική. Και ένας «έρωτας» δεν λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο. Θα πρέπει να θυμηθούμε ότι το τέλμα στο οποίο περιήλθε η τουρκική οικονομία ξεκίνησε όταν ο Τραμπ είπε στον Ερντογάν, τον Αύγουστο του 2018, «μπορώ να καταστρέψω την οικονομία σας».
Content Original Link:
" target="_blank">
