Η αόρατη σφαγή του Σουδάν
Από όλους τους πολέμους που έχω καλύψει τα τελευταία πενήντα χρόνια, αυτός είναι ένας από τους πιο άγριους και, χωρίς αμφιβολία, ο πιο λησμονημένος. «Γνωρίζετε», μου λέει ο Σουλεϊμάν, πρώην ακόλουθος στην πρεσβεία του Σουδάν στη Γαλλία, ο οποίος κατατάχθηκε στον στρατό μόλις ξέσπασε ο πόλεμος, τον Απρίλιο του 2023, και θα με συνοδεύσει στο μεγαλύτερο μέρος αυτού του ρεπορτάζ, «ότι αυτός ο πόλεμος έχει προκαλέσει δώδεκα εκατομμύρια εκτοπισμένους και 150.000 αμάχους νεκρούς;».
Βρισκόμαστε στην αίθουσα αφίξεων του διεθνούς αεροδρομίου του Πορτ Σουντάν, που μόνο κατ’ όνομα είναι διεθνές, καθώς το συνδέουν με τον υπόλοιπο κόσμο μόλις τρεις αβέβαιες πτήσεις –προς Κωνσταντινούπολη, Ντόχα και Αντίς Αμπέμπα– και κατά τα λοιπά είναι πλήρως αποκομμένο από τον κόσμο. Τριγυρίζουν εκεί, μέσα σε μια αποπνικτική ζέστη, άνθρωποι με άψογα λευκές τζελαμπίγιες, νεαρά αγόρια αποστεωμένα με μπλουζάκια τρύπια σαν δίχτυα ψαρέματος και γάτες που ξεπροβάλλουν κάτω από τους ιμάντες αποσκευών.
Κι όμως! Το ότι όλα αυτά λειτουργούν είναι σχεδόν θαύμα, αν κρίνω από τις ζημιές που έχουν προκληθεί έξω από την τελευταία βροχή drone, εκτοξευμένων από τη θάλασσα από τον στρατό του Μοχάμεντ Ντάγκλο, γνωστού ως «Χεμέτι» – του πρώην καμηλιέρη που έγινε στρατηγός και εξεγέρθηκε εναντίον του προέδρου Αλ-Μπουρχάν.
«Εκατόν πενήντα χιλιάδες νεκροί», επαναλαμβάνει ο Σουλεϊμάν ατάραχος, την ώρα που κατευθυνόμαστε προς την κατοικία του προέδρου. «Τουλάχιστον τριπλάσιοι από τους νεκρούς στη Γάζα», συλλογίζομαι – και κανείς, ούτε στις αμερικανικές πανεπιστημιουπόλεις, ούτε η Γκρέτα Τούνμπεργκ ή το κόμμα του Μελανσόν η «Ανυπότακτη Γαλλία», δεν δείχνει να ενδιαφέρεται.
Ο «πρόεδρος» και ο λαός
Ο πρόεδρος Αλ-Μπουρχάν με δέχεται, τελικά, μόλις πέφτει η νύχτα, σε μια ταπεινή κατοικία, βυθισμένη στο ημίφως λόγω του κινδύνου επιθέσεων από drones. Είναι ψηλός. Φοράει στρατιωτική στολή παραλλαγής. Το στήθος του στολισμένο με μετάλλια.
Μου λέει για τη δυσκολία να δίνει μάχη, μόνος ή σχεδόν μόνος, απέναντι σε έναν εχθρό που επιδίδεται σε κάθε είδους εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά αμάχων. Και έπειτα κάνει λόγο για το μυστήριο των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, μιας χώρας κάποτε φιλικής, που στάθηκε συχνά στη σωστή πλευρά της Ιστορίας και που σήμερα προμηθεύει –μέσω Τσαντ– το μεγαλύτερο μέρος του οπλισμού στους δολοφόνους.
Του επισημαίνω τις φήμες που τον θέλουν να έχει δεσμούς με το Ιράν, κάτι που αρνείται κατηγορηματικά: «Το Ιράν άνοιξε πρεσβεία, τίποτε παραπάνω – ούτε στρατιωτικοί σύμβουλοι ούτε παραδόσεις όπλων, όπως διαδίδουν οι επιτιθέμενοι μέσα από τη μηχανή παραπληροφόρησής τους».
Για τις Συμφωνίες του Αβραάμ, τις οποίες υπέγραψε αλλά δεν έχει επικυρώσει: «Μόνο ο εμφύλιος πόλεμος καθυστέρησε τη διαδικασία – και είμαι έτοιμος, απέναντι στον κοινό εχθρό, που είναι η τρομοκρατία, και που απειλεί, πέρα από το Σουδάν, το Τσαντ, τη Λιβύη και ολόκληρη την περιοχή, να συνεργαστώ απόλυτα σε θέματα ασφαλείας με το κράτος του Ισραήλ».
Ομαδικοί τάφοι – Πέφτουμε πάνω σε έναν από αυτούς τους λοφίσκους από χώμα που δηλώνουν την ύπαρξη ομαδικού τάφου. Καμιά τριανταριά άνδρες μαζεμένοι. «Εδώ από κάτω», μας λέει ένας από αυτούς, που μας καλεί να πλησιάσουμε τον κύκλο, «είναι θαμμένοι 244 άνθρωποι».
Και όταν του εκφράζω την απορία μου γιατί η «δημοκρατική μετάβαση» που είχε υποσχεθεί από το 2019 δεν έχει ακόμη υλοποιηθεί, βυθίζεται σε μακρά σιωπή, σηκώνεται, μου κάνει νόημα να τον ακολουθήσω στο βάθος του άγονου και σκοτεινού κήπου και, συνοδευόμενος από μια χούφτα νεαρούς στρατιώτες με ελάχιστο οπλισμό, βγαίνει στη λεωφόρο της παραλίας, εκεί όπου οι κάτοικοι του Πορτ Σουντάν έρχονται να βρουν λίγη δροσιά. Νεαροί τον αναγνωρίζουν. Δεκάδες. Σύντομα εκατοντάδες. Eνα κοντσέρτο από επευφημίες, φωνασκίες χαράς, «Ζήτω το Σουδάν!» – και ατελείωτες selfies.
«Νάτη η δημοκρατία!», μου φωνάζει με υψωμένη γροθιά.
Η πόλη με τους σκελετούς
Το Σουδάν είναι μια μεγάλη χώρα. Hταν, μάλιστα, πριν από την απόσχιση του Νότου, η μεγαλύτερη στην Αφρική. Και είναι αεροπορικώς –πρώτα με μια εσωτερική πτήση και έπειτα με στρατιωτικό ελικόπτερο που πετάει χαμηλά για να αποφύγει τους πυραύλους του Χεμέτι, καθώς οι ζώνες ελέγχου του είναι μερικές φορές πολύ κοντά– που θα φτάσουμε στο Ομντουρμάν, τη διοικητική πρωτεύουσα της χώρας, και μετά στην άλλη όχθη του Νείλου, στο Χαρτούμ.
Πώς να περιγράψει κανείς το θέαμα της ερήμωσης που ξεδιπλώνεται μπροστά μας; Είναι σαν το Μπαχμούτ, στην Ουκρανία, αλλά σε κλίμακα μιας μητρόπολης που πριν από τον πόλεμο είχε 7 εκατομμύρια κατοίκους και όπου πλέον δεν συναντάς παρά ουρές από γυναίκες σκελετωμένες να περιμένουν από τα χαράματα μια ανθρωπιστική βοήθεια που δεν έρχεται ποτέ.
Είναι, στη συνοικία Νουμπάουι, μια άλλη Μογκαντίσου, όπου ένας καταρράκτης φωτιάς σάρωσε τον λαβύρινθο των δρόμων και τα εξαφάνισε όλα στο πέρασμά του, αφήνοντας πίσω μόνο απομεινάρια από προσόψεις και σκεπές από λαμαρίνα καμένη που τρίζουν στον ζεστό και ξερό αέρα. Είναι μια βαρβαρότητα τύπου Ταλιμπάν που, στο Εθνικό Μουσείο, δεν κατέστρεψε βούδες, αλλά μούμιες, αρχαίες τοιχογραφίες, αγάλματα που χρονολογούνται από τα βασίλεια του Κους, της Κέρμα και της Μερόης. Και είναι, όπως στη Μοσούλη, το Μεγάλο Τζαμί αλ-Σαχίντ, πάνω στο οποίο ξέσπασαν οι συμμορίες του Χεμέτι πριν υποχωρήσουν και τραπούν σε φυγή. Το Χαρτούμ είναι η σύνοψη όλων των «αστυ-κτονιών» των οποίων έχω υπάρξει μάρτυρας και, ίσως, η κορύφωσή τους.
Στη συνοικία Ομπάντα, πέφτουμε πάνω σε έναν από αυτούς τους λοφίσκους από χώμα –αναρίθμητους στην πόλη– που δηλώνουν την ύπαρξη ομαδικού τάφου. Και γύρω από τον τάφο, καμιά τριανταριά άνδρες μαζεμένοι. «Εδώ από κάτω», μας λέει ένας από αυτούς, που μας καλεί να πλησιάσουμε τον κύκλο, «είναι θαμμένοι 244 άνθρωποι». Hρθαν και συνέλαβαν τον κόσμο στα σπίτια του, ένα πρωί, ή μπροστά από αυτά, επειδή –εξαντλημένοι από την πείνα– είχαν βγει να βρουν κάτι να φάνε.
Και τους συγκέντρωσαν εδώ, πάνω σ’ αυτή τη λεωφόρο. «Μη φοβάστε», τους είπαν. «Δεν είναι ζωή αυτή που ζείτε εδώ. Ο Χεμέτι είναι εδώ για εσάς και θα σας διαθέσει νέα στέγη». Και τότε κατέφθασαν τα αγροτικά της «Δύναμης Ταχείας Υποστήριξης». Οι άνδρες τους άρχισαν να πυροβολούν μέσα στο πλήθος σαν τρελοί –πιθανόν υπό την επήρεια ναρκωτικών– φωνάζοντας «Αλλάχ ου ακμπάρ». Κι έφυγαν, αφήνοντας τα πτώματα να σαπίζουν και μετά να ξεραίνονται κάτω από τον αλύπητο ήλιο του Χαρτούμ. Μέχρι την απελευθέρωση της συνοικίας, μήνες αργότερα: τότε ήρθαν οι γείτονες και έριξαν χώμα και ασβέστη πάνω στα οστά που είχαν γίνει πια αγνώριστα…
Το όπλο του βιασμού
Αλλά ένα από τα «κατ’ επιλογήν» όπλα των ανδρών του Χεμέτι είναι, απ’ ό,τι φαίνεται, ο βιασμός. Η Νάνα Ταχίρ, διευθύντρια της Υπηρεσίας Οικογενειακού Προγραμματισμού στην οδό Μπάντερ, συγκέντρωσε για εμάς μια ομάδα βασανισμένων γυναικών. Και εκείνες, η μία μετά την άλλη –κάποιες με πολύ χαμηλή φωνή, σχεδόν σβησμένη, άλλες με βλέμμα κενό και χείλη χωρίς έκφραση, αλλά όλες με μεγάλη αξιοπρέπεια– αρχίζουν να αφηγούνται το μαρτύριό τους, λες και μιλούν για κάποια άλλη. Υπήρξαν μητέρες που βιάστηκαν μπροστά στις κόρες τους. Κόρες μπροστά στις μητέρες τους. Ομαδικοί βιασμοί, μία προς μία, στη σειρά, μπροστά στα τρομαγμένα μάτια των αδελφών τους. Υπήρξαν γυναίκες που βιάστηκαν στα σπίτια τους. Aλλες που τις πήραν σε κέντρα βασανιστηρίων και τις βίαζαν ώσπου να τρελαθούν.
Και ύστερα, υπάρχουν τα παιδιά των βιασμών. «Τι επιθυμείτε;», ρωτάει συστηματικά η γιατρός Ταχίρ. Ορισμένες επιθυμούν να διακόψουν την εγκυμοσύνη – γιατί είναι παντρεμένες και δεν θέλουν να το μάθει ο άνδρας τους· ή επειδή δεν είναι παντρεμένες και πιστεύουν πως δεν θα βρουν ποτέ σύζυγο. Aλλες σκέφτονται πως αυτό είναι το θέλημα του Θεού, αλλά κρυφά – βασισμένες στο γεγονός ότι η οικογένεια είναι πρόσφυγας σε άλλη συνοικία, χωρίς κινητό, χωρίς επαφή· κι έτσι, θα μπορέσουν κάποια στιγμή, χωρίς να τις δει κανείς, να βρουν για το νεογέννητο μια καινούργια «μητέρα».
Νυχτερινός επισκέπτης
Είναι μεσάνυχτα. Εχουμε επιστρέψει κοντά στο Χαρτούμ, στον πρώτο όροφο μιας «ασφαλούς κατοικίας» χωρίς ρεύμα. Η ζέστη είναι αποπνικτική. Προσπαθώ να κοιμηθώ. Κάποιος χτυπάει την πόρτα μου. Και τότε, στο αμυδρό φως ενός φακού από κινητό, εμφανίζεται ένα πρόσωπο που αναγνωρίζω αμέσως: ένας στρατηγός του σουδανικού στρατού, τον οποίο είχα δει με κοστούμι στο Πορτ Σουντάν και για τον οποίο ο πρόεδρος Μπουρχάν μου είχε πει πως ήταν «ένας από τους πιο στενούς του συμπολεμιστές».
Ο στρατηγός μού ψιθυρίζει, με μια δόση πονηριάς, ότι «περνούσε από εδώ» και μου προτείνει να «συνεχίσουμε την κουβέντα». Αν εγώ είμαι πια πεπεισμένος ότι αυτή η σύρραξη –για την οποία είναι της μόδας να λέγεται ότι «κανείς δεν την καταλαβαίνει»– είναι στην πραγματικότητα αρκετά ξεκάθαρη… Αν μπορώ να κάνω γνωστό, εκεί όπου πρέπει, ότι έχουν περάσει πλέον 32 ολόκληρα χρόνια από τότε που το Σουδάν φιλοξενούσε τον Μπιν Λάντεν – και πως σήμερα διεξάγει αμείλικτο αγώνα κατά του ISIS και της Αλ Κάιντα, που, αντιθέτως, προστατεύονται από τον Χεμέτι…
Αλλά κυρίως, ήρθε για να μου προσφέρει ένα «αποκλειστικό» δώρο: μια επίσκεψη, στον δρόμο προς το Αλ Φάσερ, σε μια μυστική βάση των ειδικών δυνάμεων. Με το πρώτο φως της αυγής, φτάνουμε εκεί.
Η ιστορία και η σιωπή – Αυτή η γη, πλημμυρισμένη από αίμα και οδύνη, αυτό το Σουδάν με τα παλιά του τείχη και τον πολιτισμό του, ανώτερο ακόμη κι από τον αιγυπτιακό, αυτός ο λαός σύμμαχος και φίλος, αξίζει κάτι πολύ καλύτερο από
τη βουβή σιωπή που περιβάλλει την τραγωδία του.
Μέσα στην άμμο βρίσκονται τμήματα κρούσης εκπαιδευμένα στον αντιτρομοκρατικό πόλεμο. Ομάδες κομάντο των δώδεκα ανδρών –ανιχνευτές, επιτιθέμενοι, σκοπευτές, ελεύθεροι σκοπευτές, ασυρματιστές, νοσοκόμοι– με ρόλους άψογα κατανεμημένους. Eπικεφαλής ένας κομψός αξιωματικός που χειρίζεται το μπαστούνι του σαν χαρακτήρας βγαλμένος από μυθιστόρημα του Κίπλινγκ: ο διοικητής Χάφιζ Ελ-Ταγκ.
«Τον πόλεμο εναντίον των ορδών του Χεμέτι», λέει, «ο σουδανικός στρατός θα τον κερδίσει. Αλλά απομένουν οι τρομοκράτες – εκείνοι που αυτά τα κτήνη απελευθέρωσαν από τις φυλακές όταν κατέλαβαν το Χαρτούμ και που, σε συμμαχία με τους ισλαμιστές του Σαχέλ, θα μπορούσαν να μετατρέψουν τη γιγαντιαία ζώνη από την Ερυθρά Θάλασσα μέχρι τη Λιβύη και το Τσαντ σε ένα επικίνδυνο τόξο καταιγίδων. Αυτούς πολεμάμε».
Η μέρα μου ολοκληρώθηκε – επιστρέφω στην Ευρώπη. Αυτή η γη, πλημμυρισμένη από αίμα και οδύνη, αυτό το Σουδάν με τα παλιά του τείχη και τον πολιτισμό του, ανώτερο ακόμη κι από τον αιγυπτιακό, αυτός ο λαός σύμμαχος και φίλος, αξίζει κάτι πολύ καλύτερο από τη βουβή σιωπή που περιβάλλει την τραγωδία του. Το να αρνείσαι να ακούσεις είναι ντροπή. Το να ανοίξεις τα μάτια, είναι καθήκον.
Content Original Link:
" target="_blank">
