Ζητείται Πάπας «καθολικός», δηλαδή ενοποιός - Μπράιαν Φρέλε στο ΒΗΜΑ
Ο Μπράιαν Φρέλε, καθηγητής Κοινωνιολογίας και Θρησκευτικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Palm Beach Atlantic, ιδρυτής του Siena Center για τη σχέση πίστης και σύγχρονης κοινωνίας, έχει συγγράψει μαζί με τον Μάσιμο Φατζόλι το επιδραστικό έργο «Πλανητικός Καθολικισμός: Μεταξύ αναστάτωσης και αντιμετώπισης» (Brill, 2024). Μίλησε στο «Βήμα» για τα κριτήρια του ερχόμενου Κονκλαβίου ως προς τις σχέσεις του παπικού θεσμού με την αμερικανική πολιτική.
Πιστεύετε ότι η κυβέρνηση Τραμπ θα ήθελε έναν πάπα στην «ομάδα» της; Θα μπορούσε να επηρεάσει το Κονκλάβιο;
«Υπάρχουν δύο αντικειμενικά δεδομένα που θα καθορίσουν τη σχέση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με την αμερικανική πολιτική. Το πρώτο είναι ότι ο Ρωμαιοκαθολικισμός είναι σήμερα μια Εκκλησία μειονοτήτων.
Το δεύτερο είναι ο κατακερματισμός των Ρωμαιοκαθολικών εντός των ΗΠΑ. Ως προς το πρώτο: η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχει παγκοσμίως μεγάλους πληθυσμούς οι οποίοι, όμως, είναι συχνά μειονότητες στις χώρες τους.
Κατά συνέπεια, οι καθολικοί θα ευημερούν εφόσον υπάρχει Δημοκρατία και σεβασμός των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Τη στιγμή που το υπουργείο Εξωτερικών επί Τραμπ περιορίζει ή καταργεί δράσεις για την προώθηση της Δημοκρατίας και των δικαιωμάτων στον κόσμο, μπορεί να αναλάβει τον ρόλο αυτό η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία».
Η συμπόρευση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με τον πολιτικό προοδευτισμό επί Πάπα Φραγκίσκου έχει οργανικές ρίζες ή είναι σημαία ευκαιρίας κατά πολλούς επικριτές;
«Δεν είναι αυτονόητη. Στον μεσοπόλεμο, ο φασισμός είχε εργαλειοποιήσει τον ρωμαιοκαθολικισμό (Μουσολίνι, Φράνκο). Στον Ψυχρό Πόλεμο, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία υποστήριξε τη φιλελεύθερη Δημοκρατία λόγω αντικομμουνισμού.
Ηταν με τη Δεύτερη Σύνοδο του Βατικανού (1962-1965) που ο καθολικισμός είδε οργανικά στη φιλελεύθερη Δημοκρατία τον καλύτερο εκφραστή των καθολικών αξιών στον κόσμο. Η σχετική δήλωση λεγόταν «Gaudium et spes», δηλαδή «Χαρά και ελπίδα», σε έναν κόσμο όπου επικρατεί κράτος δικαίου, ελευθερία θρησκευτικής συνειδήσεως και κοινωνική ευημερία.
Ο Ρωμαιοκαθολικισμός ως θρησκεία μειονοτήτων χρειάζεται να σκέφτεται με όρους που αφορούν το κοινό καλό όλων, όχι μόνο μιας ρωμαιοκαθολικής ταυτότητας που είναι μειονοτική. Σήμερα, λοιπόν, ο Ρωμαιοκαθολικισμός είναι αντικειμενικός σύμμαχος της φιλελεύθερης Δημοκρατίας».
Πώς εννοείτε τον κατακερματισμό των Ρωμαιοκαθολικών εντός των ΗΠΑ;
«Ας δούμε την ιστορική του προέλευση. Στον ύστερο 19ο αιώνα, ο Ρωμαιοκαθολικισμός στις ΗΠΑ ήταν δύο πράγματα: στις νότιες Πολιτείες, η θρησκεία όσων εναντιώνονταν στον ρεπουμπλικανισμό του Αβραάμ Λίνκολν κατά τον Εμφύλιο ενώ στον Βορρά, η θρησκεία των φτωχών μεταναστών στις βιομηχανικές πόλεις. Παρά τη διφυΐα, το 1945 οι καθολικοί ήταν ακόμη ομοιογενείς πολιτικώς.
Αναπτύσσονται, όμως, δυναμικές κατακερματισμού σε τρεις φάσεις: α) Το 1945-1975 υπάρχουν δύο τάσεις. Η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ως παγκόσμιος θεσμός προσφέρει στην αμερικανική πολιτική μια ευρύτερη κοσμοπολιτική θέαση που συμπίπτει με τον αντικομμουνισμό. Υπάρχει μια μετατόπιση καθολικών στον Ρεπουμπλικανισμό που εκφράζει τη θέληση προστασίας έναντι της Σοβιετικής Ενωσης. Tο 1962-1965, όμως, η Δεύτερη Σύνοδος του Βατικανού φέρνει φιλελευθεροποίηση, ενώ στις ΗΠΑ έχουμε το κίνημα των πολιτικών δικαιωμάτων. Η Καθολική Εκκλησία υποστηρίζει τα δικαιώματα των Αφροαμερικανών, οπότε ο Νότος μετακινείται προς τον Ρεπουμπλικανισμό.
β) Το 1975-2005, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία συμμαχεί παγκοσμίως με τον Ρεπουμπλικανισμό, με τη συνεργασία ανάμεσα στον Ρόναλντ Ρίγκαν και τον πολωνό Πάπα Ιωάννη Παύλο. Στο εσωτερικό, συντηρητικοί καθολικοί συμμαχούν με ευαγγελικούς ενάντια σε κοινωνικές μειονότητες, όπως οι Αφροαμερικανοί.
γ) Μετά το 2005 έχουμε αντίρροπες τάσεις. Ο ρωμαιοκαθολικισμός δεν είναι πλέον μια δύναμη ανάσχεσης του κομμουνισμού, αλλά μια μετριοπαθής διεθνιστική φωνή, με έμφαση στον σεβασμό των κανόνων και την ηθική διάσταση. Αφετέρου, αναπτύσσεται έντονος νατιβισμός, η εικόνα μιας Αμερικής-φρουρίου, την οποία υποστηρίζουν συντηρητικοί λευκοί, καθολικοί και ευαγγελικοί από κοινού. Αυτό δεν ίσχυε παλαιότερα, όταν λ.χ. τους ιρλανδούς καθολικούς μετανάστες δεν τους καλόβλεπαν οι προτεστάντες βρετανικής καταγωγής.
Οταν ο Τραμπ εμφανίστηκε ως αντίπαλος του Ομπάμα, προσείλκυσε έτσι πολλούς καθολικούς. Αυτό αφορά τον Βορρά, ενώ στον Νότο οι καθολικοί δεν είναι πλέον δύναμη των λευκών, αλλά των Αφροαμερικανών. Ο Τραμπ υποστηρίχθηκε έτσι από λευκούς συντηρητικούς καθολικούς, αλλά και από ισπανόφωνους που είχαν γίνει ευαγγελικοί. Αυτές οι αντίπαλες τάσεις συνιστούν τον κατακερματισμό του Ρωμαιοκαθολικισμού στις ΗΠΑ».
Τι σημαίνει ο κατακερματισμός ως προς τις διαβουλεύσεις στο Κονκλάβιο;
«Τέσσερα πράγματα: α) Θα είναι δύσκολο να υπάρξει μια ενιαία ισχυρή βορειοαμερικανική φωνή, ενώ γενικά η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία χειρίζεται τις σχέσεις με τις ΗΠΑ με μεγάλη προσοχή. β) Μόνο το 6% περίπου των καθολικών βρίσκεται στις ΗΠΑ. Η πλειονότητα είναι πια στη Λατινική Αμερική και την Αφρική. Η αγγλόσφαιρα βρίσκεται σε τροχιά απομονωτισμού, λόγω νεο-νατιβισμού και Brexit. γ) Ο Τζο Μπάιντεν υπήρξε πιστός ρωμαιοκαθολικός πρόεδρος, συνδέοντας την πίστη με την παγκόσμια προώθηση των δικαιωμάτων.
Σήμερα, ζητείται Πάπας που θα καταστεί ισχυρή φωνή για τη Δημοκρατία στον κόσμο, ακόμη και υποκαθιστώντας τις ΗΠΑ. Ο παπικός θεσμός θα αποσυνδεθεί από την ξενοφοβία. Ομως, η σχέση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας με την ενδο-αμερικανική πολιτική θα είναι προσεκτική. Ως Ελληνες γνωρίζετε ότι η λέξη «καθολικός» σημαίνει όχι τόσο την παγκοσμιότητα ή την ομοιομορφία, αλλά την ολιστική θέαση. Ζητείται Πάπας «καθολικός», δηλαδή ενοποιός.
Αλλωστε, ο καλύτερος τρόπος για να υπερασπιστεί ένας Πάπας τους καθολικούς ως μειονότητες είναι να υπερασπιστεί όλες τις μειονότητες. δ) Υπάρχουν τα τραύματα από τις σεξουαλικές κακοποιήσεις από κληρικούς και η σχετική απώλεια εμπιστοσύνης. Η διέξοδος είναι η συνοδικότητα, δηλαδή κατά την ελληνική ετυμολογία η συμπόρευση. Το σχετικό έργο του Φραγκίσκου θα ενταθεί σε ορίζοντα τριετίας. Το διακύβευμα είναι μια Εκκλησία που ακούει, οδηγώντας τη δική της συνοδικότητα σε συντονισμό με τη Δημοκρατία».
Θα υπάρξουν αντιδράσεις;
«Αμερικανοί πολιτικοί μπορεί να προτείνουν εκβιασμούς και ανταλλάγματα. Τα καθολικά σχολεία στις ΗΠΑ δεν λαμβάνουν την ίδια υποστήριξη με τα δημόσια, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να εξυπηρετούν την κατώτερη και μεσαία τάξη. Τα καθολικά σχολεία χρειάζονται κρατικά κουπόνια και υποστήριξη. Ηγέτες της Εκκλησίας θα υποστήριζαν Ρεπουμπλικανούς υπέρμαχους των κουπονιών.
Ομως, η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ως Εκκλησία μεταναστών δεν μπορεί να αποξενώσει τους πιστούς της, συναινώντας στις αντιμεταναστευτικές πολιτικές Τραμπ. Καθολικοί επίσκοποι αναγκάστηκαν να κλείσουν το τμήμα που ασχολείτο με υπηρεσίες προς πρόσφυγες και μετανάστες, επειδή εξαρτάτο από κυβερνητικές επιχορηγήσεις που καταργήθηκαν.
Πιστεύω, λοιπόν, ότι συνολικά θα πρυτανεύσει η προτεραιότητα η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία να γίνει ένας παγκόσμιος υπέρμαχος της Δημοκρατίας, ακόμη και γεμίζοντας κενά που αφήνουν οι ΗΠΑ. Αυτό θα σημάνει και προσέγγιση με τη συνοδική παράδοση της Ορθοδοξίας».
Content Original Link:
" target="_blank">
